Ứng Dụng Của Đèn Wood trong da liễu, phẫu thuật, y tế

Đèn Wood được ứng dụng rộng rãi trong lĩnh vực da liễu với nhiều mục đích và ứng dụng hữu ích, đóng vai trò quan trọng trong việc chẩn đoán, điều trị và theo dõi các bệnh lý về da. Dưới đây là một số ứng dụng của đèn Wood trong da liễu, phẫu thuật, y tế đã được nghiên cứu mời bạn đọc tham khảo.

Ứng dụng của đèn Wood trong da liễu

Tài liệu về việc sử dụng đèn Wood trong da liễu được thảo luận chi tiết dưới đây và được tóm tắt trong Bảng 1

Một số vi khuẩn gây bệnh trên da sẽ phát huỳnh quang khi sử dụng đèn Gỗ. Nhiễm trùng Pseudomonas aeruginosa thường liên quan đến bỏng, bong móng và khoảng kẽ ngón tay. Pseudomonas tiết ra pyoverdine, một chất lân quang, sẽ phát huỳnh quang màu xanh lục dưới đèn Wood

Do đó, huỳnh quang màu xanh lá cây, trong bối cảnh lâm sàng thích hợp, ám chỉ sự nhiễm Pseudomonas ( Hình 2). Tương tự, ban đỏ là một bệnh nhiễm trùng bề mặt do vi khuẩn gây ra bởi Corynebacter minutissimum . Erythrasma có thể giống các bệnh da kẽ khác, chẳng hạn như bệnh vẩy nến nghịch đảo hoặc bệnh nấm candida, đôi khi khiến việc chẩn đoán trở nên khó khăn. Tuy nhiên, C. minutissimum tạo ra coproporphyrin III và phát huỳnh quang màu đỏ san hô, giúp làm sáng tỏ chẩn đoán. Các nguyên nhân gây hăm khác sẽ không phát huỳnh quang tương tự. 

Trichomycosis axillaris là một bệnh nhiễm trùng bề mặt do vi khuẩn, trong đó các mảng bám nhỏ hình thành trên lông nách. Trichomycosis thường liên quan đến Corynebacter tenuis và các loài bạch hầu khác. Thay vì phát huỳnh quang màu đỏ san hô như ban đỏ, trichomycosis axillaris hiển thị huỳnh quang màu vàng nhạt dưới đèn Wood. 

Mặc dù chất lân quang chính xác trong trường hợp nhiễm trichomycosis axillaris vẫn chưa được biết rõ, nhưng nó được cho là các chất kết tụ thực tế giống như keo, dù là do vi khuẩn hay từ mồ hôi apocrine. 

Cuối cùng, Cutibacteria Acnes gây ra bệnh suy giảm sắc tố điểm vàng tiến triển (PMH). Rối loạn giảm sắc tố này giống với tình trạng giảm sắc tố da nhiều màu và sau viêm. Dưới đèn Wood, Cutibacteria Acnes phát huỳnh quang màu đỏ cam trong các nang lông tuyến bã, giúp chẩn đoán PMH (Hình 3).

Ngoài các bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn, đèn Wood cho phép chẩn đoán nhanh một số bệnh nhiễm nấm nhất định, đặc biệt khi so sánh với độ trễ liên quan đến nuôi cấy nấm. Trong số ba chi tế bào da liễu— Trichophyton , Epidermophyton và Microsporum —chỉ có Microsporum và một số loài Trichophyton sẽ phát ra huỳnh quang. 

Tế bào da liễu thuộc chi Microsporum sẽ tạo ra huỳnh quang màu xanh lam từ pteridine porphyrin; hầu hết trong chi Trichophyton sẽ không tạo ra bất kỳ huỳnh quang nào, mặc dù T. schoenleinii phát huỳnh quang màu xanh xỉn và T. verrucosum phát huỳnh quang ở gia súc (không phải ở người). 

Trong lịch sử, hầu hết các trường hợp viêm da đầu ở Hoa Kỳ đều do M. audouinii gây ra và đèn của Wood đã cung cấp chẩn đoán nhanh chóng và đáng tin cậy. Hiện nay, T. tonsurans là nguyên nhân hàng đầu gây bệnh nấm da đầu ở Hoa Kỳ và không phát huỳnh quang. Do đó, khi nghi ngờ viêm da tinea, xét nghiệm đèn Wood âm tính không loại trừ nhiễm trùng này và nên thực hiện nuôi cấy nấm. M. ferrugineum là nguyên nhân nổi bật gây bệnh nấm da đầu ở trẻ vị thành niên ở Nga, Châu Á, Châu Phi và Đông Âu.

Tế bào da liễu này cũng tạo ra huỳnh quang màu xanh-vàng do tích tụ chất chuyển hóa tryptophan. Một bệnh nhiễm nấm bề ​​mặt phổ biến khác là bệnh vảy phấn nhiều màu, còn được gọi là tinea versicolor, chủ yếu do Malassezia globosa gây ra .

Đèn Wood hiển thị huỳnh quang màu vàng cam với bệnh nấm da nhiều màu do chất porphyrin pitialactone. Đèn Wood có tác dụng hạn chế trong việc chẩn đoán bệnh nấm móng vì các tế bào da liễu, nấm men và nấm mốc không phải tế bào da liễu đều là tác nhân gây bệnh và thủ phạm phổ biến nhất không phát huỳnh quang.

Rối loạn sắc tố là mục đích tiêu chuẩn để chẩn đoán bằng đèn Wood. Da không có melanin sẽ phát huỳnh quang rực rỡ. Đặc biệt, sự mất sắc tố của bệnh bạch biến có màu trắng nổi bật và được phân định rõ ràng dưới đèn Wood. Nevus depigmentosus, một tên gọi gây nhầm lẫn, thường bị giảm sắc tố và do đó chỉ phát ra ánh sáng trắng đục, xỉn màu khi dùng đèn Wood. Tương tự, các mảng giảm sắc tố của phức hợp xơ cứng củ (TSC) cũng có thể được làm nổi bật lên bởi đèn Wood. Những vết ban hình elip hoặc hình lưỡi mác này, được gọi là đốm lá tro, rõ ràng hơn dưới ánh đèn Wood. Bất cứ khi nào có tiền sử bệnh TSC trong một gia đình, trẻ sơ sinh nên được khám da toàn diện bằng đèn Wood để sàng lọc các dát lá tro. Đèn của Wood phóng to tình trạng giảm sắc tố một cách hiệu quả mà mắt thường có thể bỏ sót

Đèn của Wood hỗ trợ đánh giá xơ cứng bì và hình thái tuyến tính, xem xét các vùng hoạt động có bị mất sắc tố. Dưới ánh đèn của Wood, một mảng morphea mới có thể được phát hiện trước khi độ cứng đáng kể. Tương tự, xơ cứng bì lan rộng có thể được phát hiện sớm hơn bằng đèn Wood.

Ngoài việc chẩn đoán và xác định các rối loạn giảm sắc tố, đèn Wood còn có công dụng đặc biệt khác trong bệnh bạch biến: đánh giá mức độ ổn định của bệnh, hỗ trợ thu hoạch da ghép và đánh giá sự thành công của chính việc ghép da bằng phẫu thuật. Tình trạng bệnh ổn định là điều kiện tiên quyết để phẫu thuật bệnh bạch biến thành công và được đặc trưng bởi ranh giới được phân định rõ ràng. Sự phục hồi sắc tố sau thủ thuật ghép da có thể được đánh giá dễ dàng và không tốn kém bằng đèn Wood. Một nghiên cứu thí điểm sử dụng đèn Wood làm nguồn tia cực tím để cải thiện tốc độ và chất lượng thu hoạch vết phồng rộp để sử dụng cho bệnh bạch biến; tuy nhiên, các tác giả của nó đã không liệt kê các thông số kỹ thuật, bao gồm cả độ lưu loát của thiết bị đèn Wood được sử dụng. Hơn nữa, họ lưu ý rằng việc tạo ra các vết phồng rộp có thể liên quan đến nhiệt chứ không phải tia UV do đèn Wood tạo ra

Đèn của Wood hỗ trợ chẩn đoán các rối loạn tăng sắc tố, chẳng hạn như nám. Có sự gia tăng melanin ở lớp biểu bì và/hoặc lớp hạ bì bị nám. Khi sử dụng đèn Wood, nám biểu bì sẽ xuất hiện dưới dạng một mảng màu nâu hoặc đen có giới hạn rõ ràng và nám ở da sẽ xuất hiện dưới dạng màu xanh xám không rõ nét. Biết được mức độ lắng đọng melanin có thể giúp điều chỉnh chế độ điều trị thích hợp. 

Đèn Wood có những phát hiện đặc biệt ở một số bệnh porphyria ở da, phát sinh từ những khiếm khuyết về enzyme trong quá trình tổng hợp heme và sự tích tụ sau đó của tiền chất phản ứng quang gọi là porphyrin trong mô, máu, nước tiểu và phân. Chẩn đoán một loại porphyria cụ thể trong y học hiện đại có thể sử dụng phân tích sinh hóa để xác định một loại porphyrin cụ thể và tỷ lệ của nó trong máu, nước tiểu hoặc phân, cũng như phân tích di truyền để xác định đột biến cụ thể gây ra khiếm khuyết về enzyme.

Tuy nhiên, về mặt lịch sử, đèn của Wood đã nêu bật sự hiện diện của porphyrin như một thử nghiệm sàng lọc cổ điển. Cụ thể, porphyrin được tạo ra từ porphyria cutanea tarda (PCT) phát huỳnh quang màu hồng hoặc đỏ cam trong nước tiểu và phân dưới đèn Wood (Hình 4). Mẫu nước tiểu phải được che chắn khỏi ánh sáng và axit hóa bằng axit axetic không pha loãng có thể tăng cường huỳnh quang.

Rối loạn chuyển hóa porphyrin tạo hồng cầu ở gan, là một dạng song song của PCT, có kiểu hình nghiêm trọng hơn và các dấu hiệu đèn Wood nổi bật, bao gồm hồng cầu huỳnh quang và hồng cầu. Rối loạn chuyển hóa porphyrin tạo hồng cầu bẩm sinh có thể biểu hiện bằng tã ướt màu đỏ hoặc tím, nhạy cảm với ánh sáng mạnh và hồng cầu răng huỳnh quang tương tự; nước tiểu, máu và răng phát huỳnh quang san hô sáng do lượng lớn uroporphyrin I và coproporphyrin I. Da, răng, móng và nước tiểu ở những bệnh nhân mắc chứng protoporphyria tạo hồng cầu không phát huỳnh quang, mặc dù các hồng cầu bị ảnh hưởng sẽ không phát huỳnh quang. 

Cuối cùng, đèn của Wood được sử dụng trong nhiều tình trạng da khác nhau. Đặc biệt, chẩn đoán mày đay do nắng bao gồm việc tiếp xúc với tia UVA để tạo ra phản ứng nên đèn Wood thường được sử dụng. Một tình trạng thường gặp ở da liễu là milia; là những u nang nhỏ do sự lưu giữ chất sừng ở lớp hạ bì. Keratin tạo ra huỳnh quang màu vàng sáng dưới đèn Wood; do đó, milia có thể được phân biệt dễ dàng với các nốt sẩn nhỏ khác trên mặt. Cuối cùng, một nghiên cứu khẳng định rằng đèn Wood có thể phân biệt giữa bệnh porokeratosis, u hạt hình khuyên và lichen planus annularis. U hạt hình khuyên phát huỳnh quang màu xanh đen ở giữa và màu đỏ ở rìa; lichen planus annularis phát huỳnh quang màu xanh đen không có cấu trúc vòng; porokeratosis phát huỳnh quang màu nâu xanh ở giữa và màu trắng ở rìa, giống như một viên kim cương

Ứng dụng  đèn wood trong phẫu thuật

Việc xác định bờ phẫu thuật thích hợp có thể được hỗ trợ bằng đèn Wood. Để trả lời câu hỏi này khi loại bỏ khối u ác tính lentigo maligna, đèn Wood được sử dụng để phác thảo các đường viền và cắt bỏ toàn bộ tổn thương. Phương pháp này sẽ làm nổi bật tình trạng tăng sắc tố ở lớp biểu bì của tổn thương. Khi cố gắng đạt được biên độ hẹp nhất, đèn Gỗ là một bước bổ sung tuyệt vời.

Trong một nghiên cứu, đèn của Wood được sử dụng để khoanh vùng bờ trước khi phẫu thuật cắt bỏ nốt ruồi ác tính. Trong nghiên cứu cụ thể này, chỉ một trong số 16 bệnh nhân tái phát khối u ác tính 8 năm sau phẫu thuật và hầu hết các tổn thương đều được cắt bỏ với biên độ từ 0,6 đến 1,0 cm. Cùng với việc sử dụng đèn Wood để khoanh vùng các rìa tổn thương tân sinh, còn có một kỹ thuật tiền phẫu mới cho phép bác sĩ phẫu thuật chỉ lấy mô bị tổn thương và giữ được nhiều da khỏe mạnh nhất có thể. Chẩn đoán bằng phương pháp quang học sử dụng kem methyl aminolevulinate (MAL) làm chất lân quang khi bôi cho bệnh nhân ung thư biểu mô tế bào đáy (BCC) và sau đó chất này được phát huỳnh quang bằng đèn Wood. 

Vùng huỳnh quang màu đỏ tươi là vùng chính của mô ung thư, nhưng cũng có vùng huỳnh quang mờ hơn được gọi là “vùng xám”. Chẩn đoán bằng quang học đã cho phép các bác sĩ phẫu thuật thực hiện cắt bỏ tận gốc ở 90% bệnh nhân bằng cách lấy vùng màu xám mà không cần lấy quá nhiều mô. Đèn Wood rất có giá trị trong phẫu thuật khi quan sát các bờ ung thư.

Ứng dụng đèn wood trong y tế

Lột da hóa học bề mặt được sử dụng thường xuyên trong da liễu để giải quyết các vấn đề về nám, nếp nhăn, dày sừng, mụn trứng cá và rối loạn sắc tố. Có thể sử dụng đèn Wood’s sau khi thực hiện peel da hóa học để tránh tình trạng thiếu vùng hoặc điều trị quá mức trên da. Axit salicylic và natri fluorescein đều có thể được thêm vào hóa chất để tạo ra huỳnh quang. Hai lớp vỏ này tạo ra hai loại huỳnh quang khác nhau; axit salicylic tạo ra huỳnh quang màu xanh lá cây và vỏ natri fluorescein có màu vàng cam.

Đèn Wood cũng có thể được sử dụng trước và sau khi peel để đo hiệu quả dựa trên độ sâu của sắc tố. Tương tự, đèn Wood cũng có thể đánh giá việc bôi kem chống nắng đúng cách, đặc biệt là ở những khu vực tương đối khó tiếp cận như lưng. Đèn Wood rất hữu ích khi đánh giá sự tuân thủ điều trị của bệnh nhân với tetracycline bằng cách kiểm tra móng chân xem có phát huỳnh quang màu vàng hay không. Dihydroxyacetone (DHA) là một chất hóa học có trong mỹ phẩm làm rám nắng không bắt nắng và thường được dùng để che các vết thương do bệnh bạch biến. Đèn Wood có thể xác định kích thước thực tế của tổn thương bạch biến, vì DHA phát huỳnh quang màu cá hồi và tổn thương bạch biến có màu trắng xanh sáng. 

Tài liệu tham khảo:

https://jcadonline.com/review-of-woods-lamp-in-dermatology/

Xem thêm: